M.Mamatşoýew: “Eger dalaşgärler G.Berdimuhamedowa bäsdeş bolmak kararyna gelen bolsalar, onda, goý, olar onuň kemçiliginiň nämedigini, haýsy meselede ýalňyşýandygyny aýtsynlar”.
Türkmenistan: Demokratiýanyň alamaty nämede?
Türkmen metbugatynyň ýazmagyna görä, şu ýylyň 12-nji fewralynda geçjek prezidentlik saýlawlaryna resmi taýdan hasaba alnan dalaşgärler güýçli depginde saýlaw kompaniýasyny alyp barýarlar. Eýsem, saýlawlara görülýän bu taýýarlyklar Türkmenistanda käbir demokratik prinsipleriň özleşdirilýandigini aňladyp bilermi? Şu mesele barada Azatlyk Radiosyndan Guwanç Gere Täjigistanda çap edilýän garaşsyz “Aziýa plýus” gazetiniň baş redaktory Marat Mamatşoýew bilen gürrüňdeş boldy.
Azatlyk Radiosy: Marat, şu ýylyň 12-nji fewralynda Türkmenistanda geçjek prezidentlik saýlawlarynda resmi taýdan hasaba alnan sekiz dalaşgär bäsleşmekçi. Siz şu täzelige nähili baha berýärsiňiz?
Täjigistanda çap edilýän garaşsyz “Aziýa plýus” gazetiniň baş redaktory Marat Mamatşoýew.
M.Mamatşoýew: Meniň pikirimçe, ol dalaşgärleriň aglabasynyň hakyky dalaşgärler däldigi belli. Olar diňe “göz üçin” hasaba alnan dalaşgärler. Men hakyky dalaşgäriň diňe häzirki prezident Gurbanguly Berdimuhamedowdygyny anyk aýdyp biljek. Galanlary ýöne bir san.
Azatlyk Radiosy: Siz nämeden ugur alyp, şeýle pikir edýärsiňiz?
M.Mamatşoýew: Men bu saýlawlar bilen bagly ýagdaýlary internet saýtlaryndaky maglumatlar arkaly yzarlaýaryn. Mysal üçin, men bu saýlawlara hakyky dalaşgär bolmaga synanyşan zenan barada maglumatlary okadym. Emma oňa şeýle mümkinçilik berilmändir.
Azatlyk Radiosy: Türkmen metbugatynyň ýazmagyna görä, prezidentlik saýlawlarynda bäsleşjek dalaşgärler ýurduň dürli welaýatlarynda saýlawçylar bilen duşuşýarlar. Siziň pikiriňizçe, olaryň bu saýlaw kampaniýalarynyň saýlawlaryň erkin we adalatly geçimegine kömek etmegi mümkinmi?
M.Mamatşoýew: Hut şeýle praktika biziň ýurdumyzda-da boldy. Täjigistandaky soňky prezidentlik saýlawlarynda bäsleşen üç dalaşgäri häkimiýetler hödürläpdiler.
Şeýle dalaşgärleriň ilatyň arasynda edýän wagzyny möhüm zat hökmünde kabul edip bolmaz. Mysal üçin, bizdäki soňky prezidentlik saýlawlarynyň öňýanyndaky kampaniýada dalaşgärleriň birinden eger siz Emomaly Rahmona bäsdeş bolsaňyz, bu onuň syýasatyna garşydygyňyzy aňladýarmy diýip soranymyzda, ol bu soragyň özünden gorkup, derrew özüni aklamaga başlapdy. Şeýle dalaşgäriň “ýokardan” bellenendigini bilmek üçin ony bäş minutjyk diňlemegiň özi ýeterlik.
Azatlyk Radiosy: Türkmenistandaky prezident saýlawlaryna gatnaşýan käbir dalaşgärleriň pikiriçe, bu saýlawlarda sekiz dalaşgäriň bäsleşmegi ýurtda demokratiýanyň esasy prinsipleriniň berjaý edilýändigini aňladýar. Siziň pikiriňiz?
M.Mamatşoýew: Eger olar bu saýlawlaryň demokratiýanyň esasy prinsiplerine laýyk geçjekdigini görkezmekçi bolsalar, onda, goý, olar Türkmenistan üçin nähili alternatiw işleri etmek isleýändiklerini aýtsynlar. Eger olar häzirki prezident Gurbanguly Berdimuhamedowa bäsdeş bolmak kararyna gelen bolsalar, onda onuň kemçiliginiň nämedigini, haýsy meselede ýalňyşýandygyny aýtsynlar.
Meniň pikirimçe, ýedi dalaşgäriň bulary aýtmaga bogny ysmasa gerek. Çünki biz Merkezi Aziýada prezidentleriň saýlawlarda özlerine bäsdeş boljak dalaşgärleri özleriniň belleýändiklerini we dalaşgär bolmaga ylalaşanlaryň käbiriniň saýlawlardan soňra repressiýa duçar bolýandyklaryny gowy bilýäris.
Biz Özbegistanda şeýle ýagdaýyň bolandygyndan habarly. Şoňa görä, bu ýurtlarda saýlawlara köp dalaşgäriň gatnaşmagy asla demokratiýanyň alamaty däl. Saýlawlar barada erkin diskussiýalaryň bolmagy hakyky demokratiýanyň alamaty. Bu zatlary Türkmenistanda görmedim. Meselem, Türkmenistanyň köpçülikleýin habar serişdeleriniň haýsy-da bolsa bir meseläni erkin diskussiýa edýändigini görmedim.
Azatlyk Radiosy: Eýsem, adam hukuklary boýunça halkara guramalary tarapyndan yzygiderli tankytlanýan Türkmenistanda ýa-da Özbegistanda hakyky demokratik saýlawlaryň geçirilmegini nähili gazanmak mümkin?
M.Mamatşoýew: Biziň regionymyzyň halkynyň saýlawlary özleriniň geçirmelidigine düşünmegi zerur. Şol saýlawlar Amerika ýa-da Ýewropa gerek däl.
Belki, günbatar ýurtlaryň öz bähbitleri üçin biziň regiondaky saýlawlary tankytlaýan bolmaklary mümkin. Biziň halklarymyz – türkmenler, täjikler, özbekler we gazaklar bu saýlawlaryň öz durmuşlaryny ösdürmek üçin hakyky mehanizmdigine doly düşünen halatynda, haýsy-da bolsa bir üýtgeşiklige garaşyp bolar. Bu meselede bize ne elita, ne Günbatar – hiç kim kömek edip bilmez.
