Ol SSSR-iň nasist Germaniýadaky ýeňşini kesgitleýän suraty düşüripdi. Ýöne onuň ençeme suratlary sowet propaganda maksatlary esasynda üýtgedildi. Emma Kommunist häkimiýetler ony öwüp taryp etmegiň deregine, 100 ýyl ozal şu aýda doglan Ýewgeni Haldeýi, sowet Soýuzynda antisemitizm ýok edişler zerarly, işini ýitirmezlik ugrunda ençeme gysyşlara sezewar bolupdyr.
Gyzyl goşunyň unudylan suratçysy
1
Gyzyl goşunyň nasist goşunyny wenger paýtagtyndan çykaranyndan soňra, Budapeşt şäherindäki ýewreý gettosynda bir är-aýal. Haldeý, är-aýalyň kükreginden Dawut (pygamberiň) ýyldyzyny çykarmazdan ozal olara ýewreý dilinde salam berendigini ýatlaýar.
2
1942-nji ýylda nasist goşunynyň ýandyryjy bombalar arkaly demirgazyk-günbatardaky rus şäheri Murmanskyň weýran edilen haly. Haldeý, olaryň tragediýasyny surata düşürýäni sebäpli bu aýalyň “näme üçin Berline gidip biziň uçarmanlarymyzyň ol ýerleri bombalaýşyny surata düşüreňok?” diýip käýändigini ýatlady. Ýaş suratçy ol aýala, eger bir gün Germaniýa gidip bilse, onda “diňe şony surata aljakdygyny” söz berdi.
3
1945-nji ýylyň 2-nji maýynda Reýhstagyň üstüne sowet baýdagyny dikip duran Gyzyl goşunyň esgeri. Bu surat Gyzyl goşunyň nasist Germaniýa garşy ýeňşini suratlandyrýan simwoly hem-de sowet propaganda gözboýagçylygynyň bir mysaly boldy.
4
Şol sahnadan başga bir suratda bolsa esgeriň her elinde gol sagady dakýandygy belli bolýar. (Gyzyl goşunyň talaňçylygynyň şaýady). Haldeý “TASS-yň”, ýagny Sowet habarlar agentligindäki öz başlygynyň ony iş otagyna çagyrandygyny we “hakyky sowet esgeri talaňçylyk etmez. Tiz düzet, mundaky näsazlyklary aýyr” diýip aýdandygyny gürrüň berdi. 28 ýaşly suratçy suratdaky ikinji sagady aýyrmak üçin iňňe ulanypdyr.