Türkmenistan

Türkmenistanyň raýaty Nurmyrat Halmyradow özüniň ýaşaýyş jaý meselesi, şeýle-de ýurtdaky giň ýaýran korrupsiýa we yzarlamalar barada aç-açan çykyş etmeginiň yz ýany, aradan çykdy. Bu barada habar berýän türkmenistanly blogger Halmyradowyň türkmen häkimiýetleri tarapyndan gynamalara sezewar edilendigini aýdyp, onuň ölümine ýurduň howpsuzlyk güýçleriniň jogapkärdigini belleýär.

Türkmenistandaky awtoritar dolandyryşy tankytlaýan blogger Talyb Abasow özüniň YouTube sahypasynda paýlaşan wideosunda bäş çaganyň kakasy we I-nji topar maýyplygy bolan Halmyradowyň özüne ýüz tutandygyny aýdýar.

Efirde ilkibada lakam esasynda çykyş eden Halmyradow soňra şahsyýetini aç-açan mälim edip, özüniň I-nji topar maýypdygyna garamazdan, döwlet tarapyndan özüne ýaşaýyş jaýyň berilmeýändigini we tutuş maşgalasynyň 1400 manat möçberindäki maýyplyk puluna ýaşaýandygyny, onuň aglabasynyň jaý kireýine gidýändigini gürrüň berýär.

Degişli maglumat

HRW: Türkmen aktiwistleriniň adalatsyz tussaglykda galmagy dowam edýär

“Jaý ugrunda iki ýyl bäri göreşip gelýäris. Häkimlige bardym, gelnimi ugratdym, prezidentiň poçtasyna hat atdym näçe gezek... gorža (GŽU - Şäher ýaşaýyş jaý bölümi) bardym, başlygynam tapyp, görüp bilmedik” diýip, I topar maýyp häkimlikde özüne diňe kwartira bermek däl, eýsem özüni jaý nobatyna hem ýazmak islemeýändiklerini aýdýar.

Halmyradow bulardan başga-da, işe girmekdäki we çagalaryny çagalar bagyna ýerleşdirmekdäki korrupsiýa ýagdaýlary barada hem gürrüň berýär.

Şondan soňra, Halmyradowyň öýüne üç ulagda 11 sany howpsuzlyk işgäri gelip, ony we onuň aýalyny alyp gidýärler we olary bir gije-gündiz saklap, gynaýarlar we gorkuzýarlar.

"Özüň-ä ýitireris, çagalaryňam ýetimler öýüne tabşyrarys"

“Menden alan zatlaryny, gol çekdiren dil hatlaryny görseň... Ýene bir gezek şular ýaly zat gürläýseň, Talyba çyksa, şutaýdaky bolan zatlar barada gürläýseň, göni özüň-ä ýitirýäris, çagalaryňam detdoma (Çagalar öýüne) tabşyrýarys diýip, çagalarymy aljak bolýarlar. Dogan, Allaň haky üçin indi men barada gürleme. Men özümden gorkamok, çagalarymdan gorkýan, çagalarymy ýitirerin diýip gorkýaryn” diýip, Halmyradow Abasow tarapyndan paýlaşylan ses ýazgyda belleýär.

Şondan soňra blogger Halmyradowyň meselesine ünsi çekmegi bes edýär. Muňa garamazdan, blogeriň sözlerine görä, birnäçe wagt geçensoň, has takygy dekabryň başynda onuň aýaly Abasow bilen habarlaşyp, adamsynyň aradan çykandygyny aýdýar.

Blogger gynanmalardan öň hem böwreklerinde agyr problemalary bolan Halmyradowyň ölümine türkmen howpsuzlyk güýçleriniň günäkärdigine ynanýar.

Abasowyň maglumatynda Halmyradowyň ýaşy, şeýle-de anyk haçan we nirede aradan çykandygy barada jikme-jik maglumat berilmeýär.

Degişli maglumat

Aktiwist Myrat Düşemowa ýapyk gapylaryň arkasynda 8 ýyl iş kesildi

Azalygyň ýokarda beýan edilen ýagdaýlar barada degişli türkmen häkimiýetleri, şol sanda ýurduň Içeri işler ministrligi bilen telefon arkaly habarlaşmak synanyşyklary oňyn netije bermedi.

Basyşlar, yzarlamalar...

Dünýäniň iň ýapyk we repressiw ýurtlarynyň biri hasaplanylýan Türkmenistanyň häkimiýetleri ýyllarboýy ýurt raýatlarynyň öz ýüzbe-ýüz bolýan problemalary, kynçylyklary barada aç-açan gürrüň gozgamagynyň öňüni alyp gelýär.

Bu barada köpçülikde, sosial ulgamlarda çykyş eden ýa-da halkdan kömek soran raýatlar häkimiýetleriň basyşlaryna, yzarlanmalaryna sezewar edilýär.

Geçen ýylyň maý aýynda Türkiýede ýitirim bolan ogluny gözlemek üçin türkmen halkyndan kömek sorap, sosial ulgamda wideo paýlaşan maryly raýata türk wizasy berilmedi. Bu barada maglumat beren türkmen aktiwisti we maşgalanyň ýakyn garyndaşy wizanyň berilmezligine türkmen häkimiýetleriniň täsir edendigine ynanýandyklaryny aýdyp, maşgalanyň basyş astynda galýandygyny bellediler.

Adam hukuklaryny gorap çykyş edýän “Human Rights Watch” (HRW) guramasy 9-njy dekabrda ýaýradan beýanatynda hukuk bozulmalaryny paş eden we türkmen hökümetiniň syýasatyny parahatçylykly tankyt eden türkmen aktiwistleriniň ýapyk we adalatsyz sud proseslerinden soň, tussaglykda galýandygy aýtdy. Olaryň arasynda Myrat Düşemow, Mansur Mingelow, Mälikberdi Allamyradow we aklawçy Pygamberdi Allaberdiýew dagy bar.

Türkmen häkimiýetleri we metbugat serişdeleri bu ýagdaýlar barada aç-açan gürrüň gozgamaýarlar.

Degişli maglumat

Balkanabatly ýurist Pygambergeldi Allaberdiýew “wezipeli şahsyň mertebesini kemsitmekde” aýyplandy. Oňa pul jerimesi salyndy

Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.

Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.

ABŞ Türkmenistanyň raýatlaryna girizilen wiza çäklendirmelerini gowşadyp, migrasiýa bilen bagly bolmadyk wizalara salnan gadaganlygy ýatyrdy, şol bir wagtda, Birleşen Ştatlarda hemişelik ýaşamak üçin niýetlenen immigrasiýa wizalary, şol sanda Green Card boýunça çäklendirmeler saklanyp galýar. Bu barada 16-njy dekabrda Ak tamyň ýaýradan täze proklamasiýasynda bellenilýär.

Iýun aýynda ABŞ-nyň prezidenti Donald Trampyň ilki çykaran proklamasiýasy 12 ýurduň raýatlary üçin ABŞ-a girmegi doly gadagan edýärdi we ýene ýedi ýurduň, şol sanda Türkmenistanyň ýaşaýjylaryna çäklendirmeleri girizmegi göz öňünde tutýardy. Bu karar ýurdy “daşary ýurtly terrorçylardan goramak” maksady we howpsuzlyk wehimleri bilen düşündürilipdi.

Sentýabrda güýje giren ilki karara laýyklykda, Türkmenistany hem öz içine alýan ýedi ýurduň raýatlaryna Birleşen Ştatlara hemişelik, turist ýa-da student wizasy bilen gelmegine gadaganlyk girizildi. Amerikan häkimiýetleriniň düşündirişine görä, bu çäreler käbir ýurtlaryň raýatlarynyň ABŞ-nyň wiza düzgünlerini köpçülikleýin bozmagy bilen baglylykda kabul edildi.

Munuň yz ýany, Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi seýrek reaksiýa bilen çykyş edip, bu karara “aşa düşünişmezlik” we “alada” beýan etdi.

"Netijeli hyzmatdaşlyk"

“Soňky döwürde Türkmenistan şahsyýeti tassyklamak we maglumat alyşmak ulgamlaryny kämilleşdirdi, şeýle-de migrasiýa we howpsuzlyk meseleleri boýunça ABŞ bilen netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýdy” diýip, Ak tamyň 16-njy dekabrda ýaýradan dokumentinde bellenilýär.

Munuň netijesinde, Türkmenistanyň raýatlaryna ABŞ-a şu aşaky wiza görnüşleri bilen girmek gaýtadan rugsat berildi:

• B-1 (işewürlik wizasy) - Iş duşuşyklaryna, gepleşiklere, maslahatlara we beýleki işewür çärelerine gysga möhletli gatnaşmak üçin;
• B-2 (syýahatçylyk wizasy) - Syýahat etmek, garyndaşlara baryp görmek, bejergi almak ýaly maksatlar üçin;
• B-1/B-2 (utgaşyk wiza) - Işewürlik we syýahatçylyk maksatlaryny bilelikde amala aşyrmaga mümkinçilik berýär;
• F (talyp wizasy) - Uniwersitetlerde, kollejlerde we dil okuw merkezlerinde bilim almak üçin;
• M (hünär okuw wizasy) - Tehniki we hünär ugurlary boýunça okuwlar üçin, we
• J (alyş-çalyş wizasy) - Tejribe, okuw, ylmy-barlag we medeni alyş-çalyş maksatnamalary üçin.

Green Card

Şol bir wagtda, dokumentde ABŞ-da hemişelik ýaşamak üçin niýetlenen immigrasiýa wizalary, şol sanda hemişelik ýaşaýyş rugsatnamasyny almaga mümkinçilik berýän we bije görnüşinde çekilýän grin karta (Green Card) boýunça çäklendirmeleriň saklanyp galýandygy nygtalýar.

Bu soňky ýyllarda agyr ykdysady krizisi başdan geçirýän we esasy azatlyklary barha bogýan Türkmenistanyň raýatlarynyň arasynda ABŞ-a gitmäge islegleriň ep-esli artan, şeýle-de Green Card almak üçin ýüz tutýanlaryň göz-görtele köpelen döwrüne gabat geldi. Bu ugurda bar bolan statistiki sanlara görä, 2016-njy we 2023-nji ýyllaryň aralygynda Green Card almak mümkinçiligine eýe bolan türkmenistanlylaryň sany 14 esse töweregi ýokarlanypdyr.

Degişli maglumat

ABŞ-da emlägi bolan türkmen baýlary Ak tamyň girizjek wiza çäklendirmelerini ýakyndan synlaýar

Azatlygyň Türkmenistandaky çeşmeleri türkmenistanlylaryň bu meselä üns bilen syn edilýändigini, hususan-da, ABŞ-da emlägi bolan türkmen raýatlarynyň Ak Tamyň wiza çäklendirmelerini ýakyndan synlaýandygyny habar beripdi. Birleşen Ştatlarda gozgalmaýan emlägi bolan türkmen raýatlarynyň, ýa-da ýokary wezipeli adamlaryň sany barada anyk açyk maglumat ýok.

Mundan başga, noýabryň aýagynda Waşingtonda Owganystandan gelen biriniň Milli Gwardiýanyň goşunlaryna eden ýaragly hüjüminden soň, Trampyň administrasiýasy “alada döredýän” her ýurtdan gelen her bir daşary ýurtly üçin her bir Green Card-yň doly möçberde, berk gaýtadan gözden geçiriljekdigini yglan etdi. Şol pursat, “alada döredýän” ýurtlaryň Trampyň iýun aýynda 19 ýurdy, şol sanda Türkmenistany hem "anyk alada döredýän" diýip klassifikasiýa eden döwletlerdigi aýdyňlaşdyrylypdy.

Resmi Aşgabat, şol sanda Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi soňky özgerişler boýunça häzirlikçe beýanat bilen çykyş etmediler.

Bellemeli ýeri, hökümetçi türkmen onlaýn neşirleri çäklendirmeleriň iýun aýynda girizilmegi barada aglaba dyman bolsalar, häzir gadaganlyklaryň bölekleýin gowşadylmagyny giňden habar berýärler. Metbugat azatlygyny berk çäklendirmekde tankytlanýan Türkmenistanyň döwlet eýeçiligindäki media serişdeleri bolsa, bu meseläni doly ünsden düşürýärler.

Çäklendirmeler sanawyna täze ýurtlar goşuldy

Bellesek, Ak tamyň 16-njy dekabrda ýaýradan prokomasiýasynda iýunda kabul edilen ilki dokumentde görkezilen “ýokary töwekgelçilikli 12 ýurda, ýagny Owganystana, Burma, Çada, Kongo Respublikasyna, Ekwatorial Gwineýa, Eritreýa, Gaýitä, Eýrana, Liwiýa, Somalä, Sudana we Ýemene girizilen doly çäklendirmeler saklanyp galýar. Bu sanawa başga-da bäş ýurt, ýagny Burkina Faso, Mali, Nigeriýa, Günorta Sudan we Siriýa goşuldy, şeýle-de çäklendirmeler Palestina awtonomiýasynyň häkimiýetleri tarapyndan berlen syýahatçylyk dokumentlerine degişli edildi.

Mundan başga, Türkmenistanyň hem ozal bolan “çäkli gadaganlyk” girizilen ýedi ýurduň arasyndan iki döwlet, ýagny Laos we Sierra Leone hem “doly gadaganlyk” ornaşdyrylan sanawa goşuldy. Şeýle-de, täze 15 ýurt, aglaba Afrika döwletleri “çäkli gadaganlyk” sanawyna girizildi.

Bu çäreler 2026-njy ýylyň 1-nji ýanwaryndan güýje girer.

Proklamasiýa ABŞ-da hemişelik ýaşamaga kanuny rugsady bolanlary, elinde wizasy bolanlary, türgenler we diplomatlara niýetlenen kesgitli wiza görnüşlerini, we ýurda gelmegi ABŞ-nyň bähbitlerine hyzmat edýän şahslary göz öňünde tutmaýar.

Degişli maglumat

Waşington sammitinde Tramp bilen Merkezi Aziýa ýurtlary möhüm minerallar boýunça ylalaşyga geldi

Ak tamyň proklamasiýasynda çäklendirmeleriň we gadaganlyklaryň ABŞ-nyň degişli töwekgelçilik derejesini seljerip bilmegi üçin ýeterlik maglumat bolmadyk daşary ýurt raýatlarynyň ýurda girmeginiň öňüni almagy, daşary ýurt hökümetleri bilen hyzmatdaşlygy ýola goýmagy, immigrasiýa kanunlarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmegi hem-de daşary syýasat, milli howpsuzlyk we terrorçylyga garşy göreş boýunça beýleki möhüm maksatlara ýetmegi göz öňünde tutýandygy nygtalýar.

Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.

Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.