Daşoguz welaýatynda gurluşyk harytlary göz-görtele gymmatlap, häzir geçen ýyl bilen deňeşdirilende bahalaryň arasynda 75-90% çemesi tapawudy görse bolýar.
Mysal üçin, Köneürgenjiň “Ak bazarynda” geçen ýyl metal şiferiň bahasy 300 manat bolan bolsa, häzir ol 550 manada çykdy; ozal 125 manada duran 5 metrlik tagta häzir 250 manada satylýar; 2015-nji ýylda 10-lyk diametrli armaturyň bir metrine 2 manat soralan bolsa, häzir oňa 5 manat nyrh kesilýär.
Garaz, ýurduň demirgazyk welaýatynda esasan daşary ýurtlardan getirilýän gurluşyk harytlarynyň tas ählisiniň diýen ýaly bahalary galdy. Nyrhlaryň artmagy bilen birlikde söwda nokatlarynyň tekjelerinde gurluşyga degişli harytlaryň sanawy hem kemelýär.
Bu ýagdaýlaryň hem jaý gurmakçy ýa-da ýaşap oturan tamyny remont etmekçi bolýan hojalyklara ykdysady taýdan juda ýaramaz täsir edýändigi aýdylýar.
“Geçen ýyl ini dört, boýy alty metrlik bir otagly jaýyma pol düşetmek üçin zerur bolan tagtany bahaladypdym. Şol wagt 1 müň 100 töweregi manat bolupdy. Pul toplap zerur materiallary soňra alaryn diýip, goýupdym. Geçen hepde bazara barsam, şol bir möçberdäki materiallar üçin 2 müň 500 manat soradylar. Indi jaýymy oňartmak işinden doly el çekäýmeli boldy” diýip, daşoguzly ildeşlerimiziň biri özüniň düşen ýagdaýyny gürrüň berdi.
Gurluşyk harytlarynyň bahalarynyň birdenkä ýokarlanmagy ýurtda dollar söwdasyna girizilen gadagançylyk we munuň netijesinde gara bazardaky dollaryň bahasynyň artmagy bilen baglanyşdyrylýar.
“Biz harytlary daşary ýurtdan dollara satyn alyp getirýäris. Hökümetden dollary satyn alyp bolmaýar; gara bazardan tas iki esse nyrhyny töläp alýarys. Bahany hem şoňa görä kesgitleýäris” diýip, özüni Babajan diýip tanyşdyran ýerli söwdagärleriň biri gürrüň berýär.
Babajan harytlaryň bahalarynyň artmagy bilen oňa bolan talabyň hem azalandygyny, indi öz söwda nokadyny-da ýapmaly boljakdygyny sözüniň üstüne goşdy.
“Eýýäm näçe aýdyr söwda ýok. Girdejiden-ä geçdik, zyýana galyp başladyk” diýip, Babajan zeýrenýär.
Gepiň gerdişine görä ýatlatsak, Türkmenistanda dollaryň resmi söwdasyna girizilen gadagançylykdan soň, dollaryň gara bazary täzeden janlanyp, diňe bir gurluşyk harytlarynyň däl, eýse azykdan başlap egin-eşigiň bahalaryna çenli ýokarlanandygy baradaky habarlar gelip gowuşýar.
Resmi kursa görä bir dollar 3,50 manat diýip kesgitlense-de, bir dollaryň gara bazardaky nyrhy 6 manada çenli ýetýär.
Galyberse-de, türkmen mediasynda Türkmenistanyň dürli künjeklerinde harytlaryň, şol sanda Daşoguzdaky gurluşyk materiallarynyň hem barha gymmatlap barýandygy, şeýle-de bu ýagdaýlaryň ýaşaýjylara ýetirýän täsirleri barada kelam agyz-da söz aýdylmaýar.
Mulikowyň özi eden etdilige ýol berdi. Indi ozünede edýärler. Araplarda bir söz bar. Men dakka dukka. Eden tapar diýleni. Tak çto häzirki oturan wezipeli çinowniklerem özlerni pensiýa çykyp gidip oturaryn oýtmesinler. Soňyňyz Mulikowdan üýtgeşik bolmaz eger adam hukugyny depgileseňiz, Konstitusiýadan, kanundan daşlaşsaňyz. Mulikow diýilýan adam ýaranjanlygyň netijesiniň boşdygyny subut etdi. Diýmek ýeri gelende etjekdäl diýmegem başarmaly eken. Anha indi düýnki basgylan kanunlary, adam hukuklary, konstitusiýasy hemme kimden beter özüne gerek bolup dur. Ýone indi giç. Ol giren ýeriňden belki çykarsyň, belki çykyp bilmän o dünýä ötersiň. Örän gynançly waka we soň.
Konstitusiýany üýtgetmekden netije ýok, sistemany üýtgetmeli. Türkmenistan durşuna gözboýagçylyga, korrupsiýa batdy. Muny prezident hem tassyklap, boýun alyp otyr. 2009-njy ýyldan bäri içeri işler ministri bolup işlän resminiň we gümrük gullugynyň ozalky resmisiniň parahor bolandygyny, uly möçberlerde para alyp gelendigini resmi ýagdýada tassyklamak bilen, ýurduň durşuna parahorluga çümendigini gytaklaýyn boýun aldy. Mundan öň, prezident öz wezipä bellän ýokary derejeli resmilerini yzygiderli, ýyllap işden boşadanda, jogapkär işgärleri parahorlukda ýa anyk aýdylmaýan "düýpli kemçileri goýbermekde" aýyplanda hem öz kadrlar syýasatynyň netijesizdigini, belki-de çüýrükdigini tassyk edýärdi. Soňky ýyllarda wezipä bellenen we soňra wezipesinden kowlan onlarça öňki resmi ýurduň ykdysadyýetine näçe zyýan ýetirdi, bu soragy ne prezidente, ne mejlise berip bolýar. Prezidentiň ol adamlary wezipä bellemek bilen goýberen düýpli kemçiliklerden näme netije çykaryldy? Hiç netije. Ne hökümetde, ne metbujgatda bu soraglary gozgap ýa galdyryp bolýar. 30 ýyl bäri şol bir ýagdaý dowam edýär. Öňki prezident Saparmyrat Nyýazow baş prokuror Gurbanbibi Atajanowany wezipesinden boşadyp, türmä basanda, onuň baş prokuraturany parahana öwrendigini aýdypdy. Şeýle-de Nyýazow häkimleriň ýeriň hakyky eýesini tapman, ony tanyş-bilişlerine satandygyny, öz wizpä bellän resmileriniň tas hemmesiniň ogry bolup çykandygyny boýun alypdy. Bu häzirki prezidentiň döwründe hem şeýle boldy. Emma ol Nyýazow ýaly bolan zady boýun almagy hem başaranok, gaýta "bojak işe çäre ýok" diýip, öz elinden hiç zat gelmeýändigini tassykalýar. Soňundan bolsa, korrupsiýa garşy göreşmegi wada berýär. Muňa kim ynanýar? Eger ol göreşen bolsa, içeri işler minstri on ýyllap para alyp bilermidi? Gepiň gysgasy, prezident hem, onuň wizipä belleýän adamlary hem hiç wagt ýurduň we adamlaryň problemalaryny çözmez, olaryň özi problema!
Mejlise gowja sallancak ,cacek zat alsalar hakyky sadyk bolyada)