Stokgolmyň Halkara parahatçylyk barlagy instituty ýa-da gysgaça aýdylanda SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) ýarag öndürýän we harby ugurda hyzmat berýän firmalaryň 2016-njy ýylda iň esasy ýüz sanysynyň sanawymy beýan etdi.
SIPRI-niň hasabatlaryna görä, bu ýüz firma geçen ýyl umumy möçberi 374,8 milliarda barabar bolan ýarag we harby serişdeleri eksport edip, şol wagtyň özünde-de bu ugurda tehniki hyzmatlar beripdir.
Bu san 2015-nji ýyldaka garanyňda ýüzden 1,9 göterim köpelenem bolsa, aslynda SIPRI-niň 2002-nji ýylda öz hasabatlaryna başlan ýylyndan bäri geçen döwürler hasaba alnanda, ýüzden 38 göterim ýokarlanandygyny aňladýar.
Mundan owalky bäş ýylyň dowamynda, SIPRI-niň taýýarlan hasabatlarynda ýarag satuwynyň görkezijileriniň barha azalýandygy göze ilýärdi.
Birleşen Ştatlar
2016-njy ýylda ABŞ-nyň firmalarynyň ýarag satuwyndaky paýy hem has artdy.
ABŞ-nyň firmalarynyň umumy möçberi 217,2 milliard dollara barabar bolan ýarag satuwy 2016-njy ýyla görä 4 göterim ýokarlanypdyr.
Birleşen Ştatlaryň 2016-njy ýylda ýarag satuwyndaky paýy 57,9 göterimdir.
Günbatar Ýewropa
Günbatar Ýewropanyň firmalarynyň ýarag satuwy şol owalkysy ýaly bolsa-da, onuň görnüşleri köpelipdir.
SIPRI-niň "Iň köp ýarag satan 100 firma" sanawyndaky Günbatar Ýewropanyň firmalarynyň paýyna 2016-njy ýylda 91,6 milliard dollar düşüpdir we bu 2015-nji ýyl bilen deňeşdirilende 0,2 göterim ýokarlanypdyr.
Görnüşine görä Britaniýanyň Ýewropa bileleşiginden çykmak barasyndaky karary onuň ýarag satuwyna hiç hili täsirini ýetirmändir. Britaniýa 2015-nji ýyla görä 2016-njy ýylda 2 göterim köp ýarag satypdyr.
Russiýa Federasiýasy
Russiýanyň ýarag satuwy hem ýokarlanypdyr, emma onuň bady haýallapdyr.
SIPRI-niň "Iň köp ýarag satan 100 firma" sanawynda Russiýanyň firmalarynyň ýarag satuwy 2016-njy ýylda 3,8 göterim köpelip, 6 milliard dollara barabar bolupdyr.
Umuman alnanda, şol 100 firmanyň arasynda Russiýanyň firmalary 7,1 göterim paýa eýedir.
SIPRI-niň baş hünärmeni Siemon Wezemanyň aýtmagyna görä, 2016-njy ýylda başdan geçiren ykdysady kynçylyklary Russiýanyň firmalarynyň ýarag söwdasynyň badynyň haýallamagyna sebäp bolupdyr. Russiýanyň firmalarynyň aýratynlykdaky görkezijileri tapawutlanýarlar. Meselem, 5 firmada ýarag satuwy ýokarlanan bolsa, beýleki 5 firmada azalypdyr.
Russiýanyň SIPRI-niň "Iň köp ýarag satan 100 firma" sanawynda iň köp paýa eýe bolan firmasy "United Aircraft Corporation" atly firmasydyr.
Onuň ýarag söwdasy 2015-nji ýyla garanda, 2016-njy ýylda 15,6 göterim köpelipdir.
Günorta Koreýa, Ukraina we beýlekiler
Özüni barha kämilleşdirýän ýarag öndürýänleriň we onuň söwdasyny edýänleriň arasynda başky orunda Günorta Koreýa durýar.
SIPRI-niň "barha ösýän ýarag öndürijiler" toparyna esasan Braziliýa, Hindistan, Günorta Koreýa we Türkiýe ýaly ýurtlar degişlidir.
Günorta Koreýada 2015-nji ýyla görä 2016-njy ýylda ýarag söwdasy 20,6 göterim artypdyr we 8,4 milliard dollara barabar bolupdyr.
SIPRI-niň "beýleki durnukly ýarag öndürjiler" toparynda bolsa Awstraliýa, Ysraýyl, Ýaponiýa, Polşa, Singapur we Ukraina degişlidir. Ukrainanyň "UkrOboronProm" atly firmasy SIPRI-niň "Iň köp ýarag satan 100 firma" sanawynda 77-nji orunda durýar.
2016-njy ýylda bu şereketiň ýarag satuwy 25,1 köpelipdir. Bilermenler munuň Ukrainada dowam edýän durnuksyzlyk we oňa "Antonow" kysymly uçar satuwynyň goşulmagy bilen baglydygyny aýdýarlar.