Türkmenistanda barha güýçlenýän koronawirus aladalary sebäpli bazarlaryň, dükanlaryň ýapylmagy bilen, sebitlerde onsuz hem gyt harytlar hasam selçeňledi, bahalary telim esse ýokarlandy. Çäklendirmeleriň arasynda türkmen häkimiýetleriniň hiç hili goldaw bermeýändigini aýdýan söwdagärler, harytlaryny wagtynda ýerläp bilmän uly zyýana galýandyklaryny aýdýarlar. Şol bir wagtda, ýerli ilat döwlet dükanlarynda has ýokarlandyrylan bahadan satylýan azyk, iýmit önümleriniň ýarawlylyk möhletiniň hem geçendigi belleýärler. Galyberse-de, bu ýagdaýlaryň fonunda adamlar gün-güzeran aladasy bilen öý goşlaryny hem “deger-degmeze” satyp başladylar.
“Maryda [pandemiýa sebäpli] şäherdir etraplaryň ähli bazarlary ýapyldy, hususy dükanlaryň gapylary möhürlendi. Bazarlarda gök-önüm satmaga hem rugsat bermeýärler. Diňe döwlet dükanlarynda we welaýatyň ‘Belent’, ‘Hoşal’ ýaly söwda merkezlerinden haryt satyn alyp bolýar” diýip, maryly ýaşaýjylaryň biri 8-nji sentýabrda ýerli habarçymyza gürrüň berdi.
Ol döwletiň eýeçiligindäki söwda nokatlaryndaky harytlaryň bahalarynyň hususy dükanlardakylardan hem aşandygyny aýdyp, käbir günübirin harytlaryň bahalaryny öwrendi. Onuň maglumatyna görä, Marynyň döwlet dükanlarynda:
- Towuk budunyň bir kilogramy 50 manatdan,
- Bürünjiň 1 kilogramy 19-25 manatdan,
- Greçkanyň 1 kilogramy 50 manatdan,
- Günebakar ýagy 70 manatdan,
- Unuň iň pes sortunyň bir haltasy 500 manatdan,
- Göle etiniň 1 kilogramy 100 manatdan,
- Käşiriň 1 kilogramy 11 manatdan,
- Pomidoryň 1 kilogramy hem 8 manatdan satylýar.
Şol bir wagda, döwlet dükanlarynyň tekjelerindäki azyk harytlarynyň köpüsiniň eýýäm isrip, zaýa bolandygy hem nygtalýar.
“Döwlet dükanlaryndan alan islendik harydyň üstünde kiçi ak tegmiller bar, olary datsaň hloruň tagamy duýulýar. Satyjylar harytlaryň wagtynda alynman zaýalanýandygyny, şol sebäpli olary dermanlap tekjelere çykarýandyklaryny aýtdylar. Ýarawlylyk möhleti geçen harytlary iýip zäherlenenler hem bar” diýip, atlandyrylmasyzlygyny soran maryly ýaşaýjylaryň biri belledi.
Bu aralykda, hususy dükan eýeleri häkimiýetleriň soňky çäklendirmeleriniň netijesinde uly zyýana galandyklaryny, söwda nokatlaryny gizlin ýagdaýda işletmäge synanyşýandyklaryny aýdýarlar.
“Dükanlarymyzy ýapmaly edenlerinden soň, girdeji çeşmämizden mahrum bolmak bilen birlikde, öňünden alyp goýan harytlarymyz hem zaýalanyp başlady. Başardygymyzdan gizlin söwda etmäge synanyşýarys. Polisiýa gelse, oňa para berip, meseläni şol ýerde çözjek bolýarys” diýip, maryly söwdagärleriň biri aýtdy.
Ol welaýatara hereketiň hem çäklendirilmegi netijesinde, telekeçileriň ýurduň beýleki künjeklerindäki bazarlara aşyp bilmeýändiklerini, şol sebäpli-de goşmaça uly maliýe ýitgilerini çekýändiklerini sözüne goşdy.
Galyberse-de, zähmet haklaryny nagtlaşdyryp bilmän pulsuzlykdan kösenýän ýerli ýaşaýjylar hususy dükanlaryň ýapylmagyndan soňra, gündelik çörek aladalarynyň has hem artandygyny aýdýarlar.
“Ozal hususy dükanlardan sähelçe bolsa-da, käbir harytlary ýazga, karzyna alyp bolýardy. Indi döwlet dükanlaryndan bir haryt aljak bolsaň hem, diňe nagt töleg etmeli, aýlyk kartlaryndan söwda edip bolmaýar. Häzirki wagt adamlar gyşa niýetläp ýapan bankalaryny açyp iýmitlenýärler. Köp hojalyklar öý goşlaryny deger-degmeze satyp, zordan gün-güzeran aýlajak bolýarlar” diýip, maryly ýaşaýjylaryň biri sözüne goşdy.
Azatlyk bu aýdylanlar barada Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginden goşmaça maglumat ýa-da kommentariýa alyp bilmedi.
Türkmenistanda dört ýyldan gowrak wagt bäri dowam edýän ykdysady kynçylyklar, giň ýaýran işsizlik, bazarlarda azyk gymmatçylygy köp maşgalalary subsidirlenen önümlere garaşly goýýar.
Türkmen häkimiýetleri ykdysady kynçylyklary, azyk ýeter-ýetmezçiligini boýun alman, daşary döwletlere ynsanperwer kömegini iberýär, şeýle-de ýurtdan eksport edýän azyk önümleriniň möçberini artdyrýar.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
